Rolnik a działalność gospodarcza – KRUS czy ZUS?

Rolnicy prowadzący dodatkową działalność gospodarczą stają przed ważnym wyborem ubezpieczenia. Mogą pozostać w KRUS lub przejść do ZUS. Decyzja zależy od wielu czynników i wymaga analizy. Zrozumienie zasad obu systemów jest kluczowe.

Podstawowe systemy ubezpieczeń w Polsce

W Polsce działają dwa główne systemy ubezpieczenia społecznego. Jeden to ZUS, drugi to KRUS. ZUS obejmuje pracowników i przedsiębiorców. KRUS przeznaczony jest dla rolników. Osoby prowadzące działalność pozarolniczą podlegają ubezpieczeniom w ZUS. Rolnicy są objęci ubezpieczeniem w KRUS.

Rolnik prowadzący działalność gospodarczą – ogólne zasady

Rolnik prowadzący dodatkową działalność może podlegać różnym formom ubezpieczeń. Może być zobowiązany do opłacania składek na ZUS. Obowiązkowe jest zgłoszenie się do ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych. Dotyczy to działalności gospodarczej niezwiązanej z rolnictwem. Musi opłacać składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz zdrowotne. Przychody z działalności wpływają na ten obowiązek. Przekroczenie limitów dochodu może wymusić przejście do ZUS.

Podstawa prawna to ustawa z 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Ważna jest też ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.

Warunki pozostania w KRUS przy działalności gospodarczej

Rolnik decydujący się na własny biznes nie musi rezygnować z ubezpieczenia w KRUS. Może nadal podlegać ubezpieczeniu rolniczemu. Wymaga to spełnienia określonych warunków. Należy złożyć oświadczenie o kontynuacji ubezpieczenia. Trzeba to zrobić w KRUS w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia działalności. Trzeba też złożyć zaświadczenie o wysokości podatku dochodowego. Termin to 31 maja każdego roku.

W 2004 r. roczna kwota graniczna dochodu wynosiła 2528 zł. W 2005 r. limit wzrósł do 2604 zł. W 2006 r. było to 2643 zł. Od 1 lipca 2008 r. rolnik musi zgłosić się do ZUS. Dotyczy to przekroczenia rocznej kwoty granicznej dochodu. W 2023 roku kwota graniczna podatku dochodowego wynosiła 4088 zł. Dla I kwartału 2024 składka kwartalna dla gospodarstwa do 50 ha wynosiła 1038 zł.

Składki na ubezpieczenie rolnicze są znacznie niższe niż składki do ZUS. Rolnik opłacający składki w KRUS ponosi dużo niższe koszty. Wiele osób zastanawia się nad możliwością podlegania ubezpieczeniu rolniczemu. Chcą być zwolnieni z opłacania składek do ZUS.

• Złóż wniosek o kontynuowanie ubezpieczenia. Masz na to 14 dni od startu firmy.
• Złóż zaświadczenie o wysokości podatku. Zrób to do 31 maja każdego roku.
• Informuj KRUS o rozpoczęciu działalności. Składaj oświadczenie o kontynuowaniu ubezpieczenia rolniczego.

Kiedy rolnik może być ubezpieczony w KRUS i ZUS jednocześnie?

Rolnik może podlegać obu systemom jednocześnie. Dotyczy to wykonywania umowy-zlecenia. Przychód miesięczny nie może przekraczać 2250 zł. Posiadanie gospodarstwa rolnego nie wpływa na obowiązek ubezpieczenia w ZUS. Ubezpieczenie w KRUS jest możliwe nawet przy umowie-zlecenia. Miesięczny przychód musi być poniżej 2250 zł.

Wymagania do ubezpieczenia w ZUS i KRUS obejmują podleganie ubezpieczeniu rolniczemu w pełnym zakresie. Nie można przekraczać miesięcznego przychodu. Równowartość minimalnego wynagrodzenia to obecnie 4666 zł brutto. Aby mieć ubezpieczenie w ZUS i KRUS, nie można być pracownikiem na umowie o pracę. Nie można też pobierać emerytury z ubezpieczeń społecznych.

Pozarolniczą działalność można otworzyć w dowolnym momencie. Chcąc być ubezpieczonym w ZUS i KRUS jednocześnie, musisz mieć minimum 3 lata nieprzerwanego ubezpieczenia w KRUS. Po otwarciu firmy zgłoś to do KRUS. Masz na to dwa tygodnie.

Podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników w pełnym zakresie jest warunkiem koniecznym do równoczesnego ubezpieczenia w ZUS i KRUS.

Decyzje o podwójnym ubezpieczeniu zapadają indywidualnie. Podejmują je jednostki terenowe KRUS.

• Zgłoś chęć ubezpieczenia w KRUS. Zrób to w ciągu dwóch tygodni od rozpoczęcia działalności.
• Prowadź własne gospodarstwo. Powierzchnia użytków rolnych musi być powyżej 1 ha przeliczeniowego. Pomagaj w rodzinie lub produkuj z działów specjalnych rolnictwa.

Przejście z KRUS na ZUS – kiedy i dlaczego?

Automatyczne przejście do ZUS następuje w kilku sytuacjach. Rolnik przekroczy limit podatku dochodowego. Nie złoży oświadczenia o kontynuacji w KRUS. Przestaje prowadzić działalność rolniczą. Podejmuje zatrudnienie na umowę o pracę. Przychody z działalności przekraczające połowę minimalnego wynagrodzenia powodują konieczność przejścia. Minimalne wynagrodzenie od stycznia 2025 to 4666 zł brutto.

Po utracie pracy rolnik może trafić do ZUS zamiast KRUS. Dotyczy to rolników z gruntami powyżej 2 ha przeliczeniowych. Od 4 marca 2025 mogą rejestrować się jako bezrobotni. Nowa ustawa o reformie rynku pracy to umożliwia. Rolnicy otrzymają dostęp do usług i instrumentów urzędów pracy. Rozwiązanie to ma walczyć z ukrytym bezrobociem na wsiach. Zrezygnowano z opłacania za takie osoby ubezpieczenia rolniczego. Dotyczy to pierwszych czterech kwartałów po utracie pracy.

Przejście z KRUS na ZUS jest możliwe. Wymaga wyrejestrowania się z KRUS. Trzeba spełnić warunki formalne.

Konsekwencje przejścia na ZUS – składki i rozliczenia

Przejście na ZUS wiąże się z nowymi obowiązkami. Trzeba opłacać składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne. Obejmują Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy. Składki na ZUS są znacznie wyższe niż w KRUS. Po 6 i 24 miesiącach przedsiębiorca opłaca składki ZUS w pełnej wysokości (tzw. duży ZUS). Składki ZUS rosną z roku na rok. To wyzwanie dla mikroprzedsiębiorstw.

Wysokość dużego ZUS w 2024 roku to:

Rodzaj składki	Procent	Podstawa wymiaru
Emerytalna	19,52%	4694,40 zł
Rentowa	8%	4694,40 zł
Chorobowa	2,45%	4694,40 zł
Wypadkowa	1,67%	4694,40 zł

Łącznie składki ZUS w 2024 wynoszą około 1479,61 zł (bez chorobowego 1365,04 zł). Składki KRUS w 2023 roku wynosiły 143 zł (emerytalno-rentowe) i 60 zł (wypadkowe, chorobowe, macierzyńskie). Razem 203 zł plus składka zdrowotna. Składki KRUS zależą od wielkości gospodarstwa. Składka zdrowotna to 1 zł za hektar.

Interpretacja ZUS z maja 2024 r. (DI/200000/43/401/2024) przyniosła ważne wyjaśnienie. Potwierdza, że przychody z okresu ubezpieczenia w KRUS nie są wliczane do podstawy składki zdrowotnej w ZUS. Podstawa wymiaru składki zdrowotnej to dochód z roku kalendarzowego. Wylicza się go jako różnicę między przychodem a kosztami. Pomniejsza się o składki społeczne. Przy przejściu w trakcie roku składka zdrowotna liczona jest od dochodu. Dotyczy to dochodu osiągniętego od momentu przejścia do ZUS.

Zatem dochód osiągnięty podczas okresu ubezpieczenia w KRUS nie podlega oskładkowaniu składką zdrowotną w ZUS.

Ulgi takie jak „Mały ZUS Plus” są dostępne. Wymagają spełnienia określonych kryteriów. W przypadku zaległości w opłacaniu składek mogą wystąpić sankcje finansowe.

Wybór między KRUS a ZUS – co jest korzystniejsze?

Rolnik może wybrać ZUS lub KRUS. Zależy to od sytuacji i planów działalności. Składki ZUS i KRUS różnią się znacząco. KRUS jest tańszy. W przypadku rolnika prowadzącego działalność gospodarczą, korzystniejsza jest często opcja ZUS. Zwłaszcza przy wyższych dochodach. Składki KRUS są znacznie niższe. Formalności związane z KRUS mogą stanowić przeszkodę.

Przedsiębiorcy na ryczałcie i innych formach opodatkowania muszą brać pod uwagę składkę zdrowotną i ZUS. Ważne jest monitorowanie limitów dochodów. Terminowe składanie oświadczeń do KRUS jest kluczowe. Przesunięcia między systemami zależą od tych limitów i terminowości.

• Analizuj koszty i korzyści przed decyzją o przejściu do ZUS.
• Monitoruj limity dochodów. Pilnuj terminów składania oświadczeń.
• Dostosuj strategię biznesową do wymogów ubezpieczeń.
• Zasięgnij indywidualnej interpretacji w ZUS.
• Rozważ wybór ubezpieczenia w zależności od wielkości gospodarstwa. Zależy też od planowanej działalności.
• Przedsiębiorcy powinni monitorować zmiany w ustawodawstwie. Dotyczą składek i rozliczeń.
• Korzystaj z darmowych kalkulatorów i wzorów dokumentów. Są dostępne online.

Zmiany w przepisach i trendy na przyszłość

W 2025 roku obowiązuje szereg zmian. Dotyczą składek, rozliczeń i dokumentacji dla przedsiębiorców. Od 1 stycznia 2026 r. zmieni się sposób prowadzenia podatkowej księgi przychodów i rozchodów. Liczba likwidowanych i zawieszanych działalności gospodarczych rośnie. Jednym z powodów są wysokie składki ZUS.

Reforma rynku pracy w 2025 roku ma na celu aktywizację zawodową rolników. Ułatwia im dostęp do usług urzędów pracy. Wprowadza nowe instrumenty aktywizacji. Zwiększa wsparcie dla rodzin i opiekunów osób niepełnosprawnych.

Trendy wskazują na przenikanie systemów ubezpieczenia rolników i przedsiębiorców. Rośnie świadomość prawna i finansowa rolników. Automatyzacja i digitalizacja procesów zgłaszania i rozliczania składek postępuje. Rozwój e-commerce i automatyzacji procesów jest widoczny. Przeobrażenia w księgowości i systemach podatkowych od 2026 r. są istotne.

Podsumowanie

Decyzja o wyborze ubezpieczenia to ważny krok dla rolnika-przedsiębiorcy. Wymaga dokładnej analizy sytuacji. Należy wziąć pod uwagę wysokość dochodów. Ważne są też plany rozwoju działalności. Przepisy dotyczące KRUS i ZUS są złożone. Warto śledzić ich zmiany. Konsultacja z doradcą podatkowym lub prawnym jest wskazana.