Zrozumienie zasad odliczania składek ZUS i zdrowotnych od podatku dochodowego to klucz dla każdego przedsiębiorcy i pracownika. Polskie przepisy są złożone i często się zmieniają. Wyjaśniamy, jak rozliczać składki w 2024 i 2025 roku. Dowiedz się, które składki możesz odliczyć i w jaki sposób.
Podstawy systemu ubezpieczeń społecznych w Polsce
Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) pełni ważną rolę w polskim systemie. ZUS zapewnia dostęp do świadczeń emerytalnych i rentowych. Umożliwia także korzystanie z ubezpieczenia zdrowotnego. Składki ZUS są obowiązkowe dla większości osób pracujących. Dotyczy to zarówno pracowników, jak i przedsiębiorców. Wiele osób zastanawia się nad możliwością odliczenia składek od podatku. Przepisy w tym zakresie ulegały zmianom.
Rodzaje składek ZUS
Składki ZUS dzielą się na kilka typów. Obejmują ubezpieczenie emerytalne i rentowe. Należy opłacać też ubezpieczenie wypadkowe. Składka chorobowa jest dobrowolna dla przedsiębiorców. Obowiązkowa jest natomiast składka na ubezpieczenie zdrowotne.
Odliczanie składek społecznych od dochodu
Przedsiębiorca opłacający składki społeczne ma pewne możliwości. Może je odliczyć od dochodu lub przychodu. Alternatywnie, można zaliczyć je do kosztów uzyskania przychodów. Odliczeniu podlegają tylko składki faktycznie opłacone. Nie można odliczyć składek należnych, ale nieopłaconych. Składki odlicza się w miesiącu ich zapłaty. Można to zrobić przy obliczaniu miesięcznych zaliczek na podatek. Dowodem zapłaty jest przelew bankowy lub zaświadczenie z ZUS.
Wpływ formy opodatkowania na odliczenie składek społecznych
Sposób odliczenia składek społecznych zależy od formy opodatkowania. Przedsiębiorcy na skali podatkowej lub podatku liniowym odliczają składki od dochodu. Mogą też zaliczyć je do kosztów uzyskania przychodu. Przy ryczałcie od przychodów ewidencjonowanych składki odlicza się wyłącznie od przychodu. Podstawa opodatkowania ryczałtem nie pozwala na odliczenie kosztów. Przedsiębiorcy na karcie podatkowej nie mogą odliczyć składek społecznych. Odliczenie składek społecznych jest ograniczone kwotowo. Limit wynosi wysokość uzyskanego dochodu. W przypadku straty można odliczyć składki w kolejnych latach.
| Forma opodatkowania | Sposób odliczenia składek społecznych |
|---|---|
| Skala podatkowa | Od dochodu lub koszty uzyskania przychodu |
| Podatek liniowy | Od dochodu lub koszty uzyskania przychodu |
| Ryczałt ewidencjonowany | Od przychodu |
| Karta podatkowa | Brak możliwości odliczenia |
Składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy
Przedsiębiorcy opłacają także składki na Fundusz Pracy (FP) i Fundusz Solidarnościowy (FS). Składki na FP i FS wynoszą 2,45% podstawy wymiaru. Nie trzeba ich płacić przy opłacaniu składek od preferencyjnej podstawy. Przepisy podatkowe nie pozwalają na odliczenie tych składek od dochodu lub przychodu. Składki na FP i FS można jedynie zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów. Jest to możliwe dla przedsiębiorców na skali podatkowej i podatku liniowym.
Składka zdrowotna – nowe zasady i odliczenia
Zasady rozliczania składki zdrowotnej zmieniły się znacząco od 1 stycznia 2022 roku. W ramach Polskiego Ładu zlikwidowano możliwość odliczania składki zdrowotnej od podatku dochodowego. Dotyczyło to większości podatników. Pracownicy etatowi stracili to prawo. Przedsiębiorcy na zasadach ogólnych również nie mogą odliczyć składki. Nowelizacja Polskiego Ładu od 1 lipca 2022 roku przywróciła częściowe odliczenie. Nie wszyscy przedsiębiorcy mogą z niego skorzystać.
Kto może odliczyć składkę zdrowotną w 2024 i 2025 roku?
Prawo do odliczenia składki zdrowotnej mają wybrani przedsiębiorcy. Dotyczy to rozliczających się podatkiem liniowym. Mogą ją odliczyć także rozliczający ryczałtem ewidencjonowanym. Z odliczenia skorzystają również stosujący kartę podatkową. Składki zapłacone z działalności na skali podatkowej nie podlegają odliczeniu.
Zasady odliczania składki zdrowotnej według formy opodatkowania
Sposób odliczania składki zdrowotnej różni się w zależności od formy opodatkowania.
- Podatek liniowy (19%): Przedsiębiorcy mogą odliczyć składki zdrowotne od dochodu. Alternatywnie, mogą zaliczyć je do kosztów uzyskania przychodu. Obowiązuje roczny limit odliczenia. W 2024 roku limit wynosi 11 600 zł. W 2025 roku limit wzrasta do 12 900 zł. Składka zdrowotna na liniowym wynosi 4,9% dochodu. Minimalna składka w 2024 r. to 381,78 zł w styczniu i 314,96 zł od lutego.
- Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych: Podatnicy mogą odliczyć 50% zapłaconych składek zdrowotnych. Odliczenie następuje od przychodu. Wysokość miesięcznej składki zależy od progu przychodu. W 2024 r. składka wynosi od 419,46 zł do 1258,39 zł.
- Karta podatkowa: Podatnicy mogą obniżyć podatek o 19% zapłaconej składki zdrowotnej. W 2024 roku miesięczna kwota odliczenia wynosi 59,68 zł. Składki zdrowotne odlicza się w deklaracji PIT-16A. Termin złożenia to koniec lutego roku następnego.
- Zasady ogólne (skala podatkowa): Podatnicy rozliczający się na zasadach ogólnych nie mogą odliczyć składki zdrowotnej. Prawa do odliczenia nie mają pracownicy etatowi.
Część przedsiębiorców może odliczyć składkę zdrowotną. Zależy to od wybranej formy opodatkowania. Nowe przepisy pozwalają niektórym podatnikom na to odliczenie. W 2025 roku przedsiębiorcy będą mogli odliczyć wyższą kwotę składek.
Co można odliczyć w ramach składki zdrowotnej?
Możesz odliczyć składki zdrowotne zapłacone w danym roku podatkowym. Dotyczy to składek z tytułu działalności gospodarczej. W przypadku opodatkowania liniowego i ryczałtu można odliczyć też składki za osoby współpracujące. Składki zwrócone lub zapłacone z innych tytułów nie mogą być rozliczane. Dotyczy to na przykład składek z umowy o pracę. Odliczenie przysługuje tylko za składki faktycznie opłacone. Nie odlicza się składek należnych, ale niezapłaconych.
Dokumentowanie prawa do odliczenia
Musisz udokumentować zapłatę składek zdrowotnych. Służą do tego dowody wpłaty. Akceptowane są także przelewy bankowe. Możesz użyć wyciągu bankowego. Zaświadczenie z ZUS-u lub druk z PUE również potwierdzą wpłatę. Zawsze zachowaj kopie dokumentów na wypadek kontroli.
Roczne rozliczenie składki zdrowotnej
Przedsiębiorcy podlegają rocznemu rozliczeniu składki zdrowotnej. Obejmuje ono sumę przychodów i kosztów z działalności. Uwzględnia także zapłacone składki społeczne. Roczne rozliczenie może wykazać nadpłatę. W 2024 roku wielu przedsiębiorców otrzymało zwrot. Odnotowano ponad 427 tysięcy wniosków o zwrot. ZUS wypłacił już 402 mln zł. Możliwa jest także niedopłata składki. Dopłata wynikająca z rocznego rozliczenia może być odliczona. Odlicza się ją na zasadach miesięcznych składek. Warunkiem jest zapłata dopłaty. Odliczenia nie można dokonać, jeśli w roku zapłaty dopłaty stosujesz skalę podatkową. Zmiana formy opodatkowania może uniemożliwić odliczenie dopłaty za poprzedni rok.
Roczne rozliczenie składki zdrowotnej nie należy do najłatwiejszych. Dochód na cele wyliczenia składki ustalany jest inaczej niż dla zaliczek na PIT. Oblicza się go na podstawie przychodów i kosztów. Uwzględnia się także składki społeczne i remanenty. Strata z działalności nie obniża podstawy składki zdrowotnej.
Składki ZUS pracowników w rozliczeniach pracodawcy
Pracodawca ma obowiązki związane ze składkami ZUS pracowników. Składki na ubezpieczenia społeczne obejmują emerytalne, rentowe i wypadkowe. Pracownicy mają składki finansowane częściowo przez pracodawcę. Składki finansowane ze środków pracodawcy stanowią koszt uzyskania przychodów. Dotyczy to rozliczających się według skali lub liniowo. Składki ZUS pracowników mogą być odliczone od przychodu pracodawcy. Od 2023 roku składki za pracowników stanowią koszt miesiąca, za który były należne. Warunkiem jest ich opłacenie w terminie.
| Składka ZUS (pracownik) | % podstawy wymiaru (szacunkowe, część pracodawcy) |
|---|---|
| Emerytalna | 9,76% |
| Rentowa | 6,50% |
| Wypadkowa | od 0,4% do 8,12% |
| Fundusz Pracy i Solidarnościowy | 2,45% |
| FGŚP | 0,10% |
Przykład obliczenia zaliczki na podatek dla pracownika pokazuje, jak składki wpływają na wynagrodzenie netto. Podstawa do obliczenia składki zdrowotnej to wynagrodzenie pomniejszone o składki społeczne. W 2024 roku składka zdrowotna była pomniejszana. Limit stanowiła kwota odpowiadająca zaliczce na podatek dochodowy. Obniżenia składki dokonują tylko określeni płatnicy. Dotyczy to płatników wymienionych w ustawie zdrowotnej. W przypadku zwolnienia od podatku dochodowego od przychodu, składka również podlega obniżeniu.
Narzędzia i technologie wspierające rozliczenia
Rozliczenia podatkowe i ZUS stają się coraz bardziej cyfrowe. Dostępne są różne technologie wspierające przedsiębiorców. Systemy księgowe online automatyzują wyliczanie składek. Programy takie jak wFirma.pl czy Systim ułatwiają rozliczenia. Pozwalają generować formularz ZUS DRA i wysyłać go online. Krajowy System e-Faktur (KSeF) ma stać się obowiązkowy. Planowane wdrożenie KSeF to 2026 rok. VIDA (VAT in the Digital Age) wprowadza nowe wymogi cyfrowe. Dostępne są darmowe programy do PIT. Można rozliczyć PIT przez internet. Portal podatkowy i Twój e-PIT to oficjalne narzędzia. Elektroniczna wymiana dokumentów zyskuje na znaczeniu.
- Korzystaj z darmowego programu do rozliczania PIT.
- Używaj narzędzi online do automatycznego wyliczania składek.
- Wypełniaj formularz ZUS DRA online i wysyłaj do ZUS.
- Sprawdzaj NIP swój i kontrahentów w systemach online.
Podsumowanie i rekomendacje
Zasady odliczania składek ZUS i zdrowotnych są złożone. Zależą głównie od formy opodatkowania. Zmiany wprowadzane od 2022 roku wymagają stałego monitorowania. Przedsiębiorcy na liniowym, ryczałcie i karcie podatkowej mają prawo do odliczeń zdrowotnych. Limit odliczenia dla liniowego rośnie w 2025 roku. Pamiętaj o dokumentowaniu wszystkich wpłat składek. Roczne rozliczenie składki zdrowotnej wymaga dokładności. Skorzystanie z systemów księgowych online może ułatwić procesy. W razie wątpliwości warto skorzystać ze wsparcia specjalistów. Prawidłowe rozliczenie składek pozwala zoptymalizować obciążenia podatkowe. Śledź aktualne limity odliczeń. Zwróć uwagę na terminy płatności składek.
Pytania i odpowiedzi
Czy składki ZUS można odliczyć od podatku?
Składki ZUS nie można odliczyć bezpośrednio od podatku w polskim systemie podatkowym. Są one traktowane jako koszt uzyskania przychodu i pomniejszają dochód przed obliczeniem podatku. Składki na ubezpieczenie społeczne można odliczyć od dochodu lub zaliczyć do kosztów. Składki na ubezpieczenie zdrowotne można częściowo odliczyć, w zależności od formy opodatkowania (liniowy, ryczałt, karta podatkowa).
Które składki ZUS odliczamy od dochodu?
Od dochodu (lub przychodu, zależnie od formy opodatkowania) można odliczyć składki na ubezpieczenia społeczne: emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe. Od 1 lipca 2022 roku część przedsiębiorców może także odliczyć składkę na ubezpieczenie zdrowotne, ale na innych zasadach i z limitami, zależnie od formy opodatkowania (liniowy, ryczałt, karta podatkowa).
Czy różnica remanentowa obniża składkę zdrowotną?
Dochód na cele wyliczenia składki zdrowotnej jest obliczany na podstawie przychodów, kosztów, składek społecznych i remanentów. Różnica remanentowa jest jednym z elementów wpływających na wyliczenie dochodu do celów składki zdrowotnej.
Czy strata z działalności obniża podstawę wyliczenia składki zdrowotnej?
Nie, strata z działalności gospodarczej nie obniża podstawy wyliczenia składki zdrowotnej. Podstawa składki zdrowotnej jest ustalana na podstawie dochodu (lub przychodu przy ryczałcie) wyliczonego według specyficznych zasad, które nie uwzględniają straty z lat ubiegłych.
Ile można rozliczyć składki zdrowotnej?
Kwota możliwa do rozliczenia (odliczenia od dochodu/przychodu lub obniżenia podatku) zależy od formy opodatkowania i limitów. Dla podatku liniowego obowiązuje roczny limit (11 600 zł w 2024 r., 12 900 zł w 2025 r.). Dla ryczałtu można odliczyć 50% zapłaconych składek. Dla karty podatkowej można obniżyć podatek o 19% zapłaconej składki. Na zasadach ogólnych składki zdrowotnej nie można odliczyć.
Jak udokumentować prawo do rozliczenia składki zdrowotnej?
Prawo do odliczenia składki zdrowotnej dokumentuje się dowodem wpłaty. Może to być potwierdzenie przelewu bankowego. Akceptowany jest również wyciąg bankowy. Zaświadczenie wydane przez ZUS lub druk z PUE ZUS także stanowią dowód zapłaty.
Czy obniżenie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek dotyczy wszystkich?
Nie, obniżenie składki zdrowotnej do wysokości zaliczki na podatek w 2024 roku dotyczy tylko określonych płatników. Zasada ta jest stosowana w specyficznych przypadkach, głównie w rozliczeniach pracowniczych, gdy wyliczona składka zdrowotna przekracza kwotę hipotetycznej zaliczki na podatek dochodowy.
Czy składki ZUS za pracowników można odliczyć?
Tak, składki na ubezpieczenia społeczne i Fundusz Pracy/Solidarnościowy finansowane przez pracodawcę stanowią jego koszt uzyskania przychodu. Składki te obniżają podstawę opodatkowania firmy. Dotyczy to przedsiębiorców rozliczających się na skali podatkowej lub podatku liniowym.
