Urlop bezpłatny zmienia Twoją sytuację ubezpieczeniową. Dowiedz się, jak wpływa na składki ZUS i dostęp do opieki zdrowotnej.
Czym jest urlop bezpłatny?
Urlop bezpłatny stanowi szczególną przerwę w pracy. Pracownik nie wykonuje obowiązków zawodowych. Pracodawca nie wypłaca mu wynagrodzenia. Taki urlop udzielany jest wyłącznie na pisemny wniosek pracownika. Reguluje to artykuł 174 Kodeksu pracy.
Okres urlopu bezpłatnego nie wlicza się do stażu pracy. Nie nabywasz wtedy uprawnień pracowniczych. Dotyczy to na przykład dni urlopu wypoczynkowego. Przy urlopie dłuższym niż trzy miesiące strony mogą uzgodnić odwołanie. Odwołanie wymaga ważnych przyczyn. Urlop bezpłatny zawiesza stosunek pracy. Nie rozwiązuje jednak umowy.
„Urlop bezpłatny jest przerwą w wykonywaniu pracy.”
Urlop bezpłatny a ubezpieczenia społeczne
Korzystanie z urlopu bezpłatnego zmienia sytuację ubezpieczeniową. Pracownik na takim urlopie nie podlega ubezpieczeniom społecznym. Dotyczy to urlopu trwającego co najmniej jeden miesiąc kalendarzowy. Urlop bezpłatny zawiesza obowiązek opłacania składek ZUS.
Pracodawca musi powiadomić ZUS o przerwie w ubezpieczeniach. Służy do tego imienny raport ZUS RSA. Raport RSA składa się za okres urlopu bezpłatnego. Nie jest on konieczny, gdy urlop trwa cały miesiąc. Warunkiem jest brak wypłaty wynagrodzenia. Okres przerwy w opłacaniu składek nie może przekroczyć miesiąca. Podczas urlopu bezpłatnego nie odprowadza się składek na PPK. Nie płaci się też zaliczek na podatek dochodowy.
„Pracownik na urlopie bezpłatnym przestaje podlegać ubezpieczeniom społecznym.”
Czy pracodawca musi wyrejestrować mnie z ZUS na urlopie bezpłatnym?
Nie, urlop bezpłatny nie wymaga wyrejestrowania z ZUS. Pracodawca zgłasza jedynie przerwę w opłacaniu składek.
Urlop bezpłatny a ubezpieczenie zdrowotne
Urlop bezpłatny wpływa także na ubezpieczenie zdrowotne. Pracownik traci prawo do świadczeń NFZ po 30 dniach. Okres ten liczy się od dnia rozpoczęcia urlopu. Po upływie 30 dni musisz uzyskać inny tytuł ubezpieczenia. Pracownik na urlopie bezpłatnym nie jest objęty ubezpieczeniem w ramach umowy.
Prawo do opieki zdrowotnej tracą też członkowie rodziny. Dzieje się to po 30 dniach od startu urlopu. Możesz zgłosić członków rodziny do ubezpieczenia. Zrób to w ciągu 7 dni od zaistnienia sytuacji. Uprawnieni to dziecko, małżonek, wstępni w gospodarstwie. Reguluje to ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej (art. 67 ust. 3).
„Pracownik korzystający z urlopu bezpłatnego traci prawo do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego po upływie 30 dni od dnia rozpoczęcia urlopu.”
Jak możesz zachować prawo do świadczeń zdrowotnych?
- Zgłoś się do ubezpieczenia przez współmałżonka lub innego członka rodziny.
- Zarejestruj się w urzędzie pracy, aby uzyskać darmową opiekę zdrowotną.
- Rozważ zawarcie dobrowolnej umowy z NFZ na ubezpieczenie zdrowotne.
- Wykup prywatną polisę zdrowotną dla siebie i rodziny.
- Sprawdź ubezpieczenie na życie rozszerzone o koszty leczenia.
Urlop bezpłatny a zasiłki
Urlop bezpłatny wpływa na prawo do zasiłków. Pracownik nie ma prawa do zasiłku chorobowego. Dotyczy to okresu niezdolności do pracy w trakcie urlopu. Nie otrzymasz też zasiłku opiekuńczego ani macierzyńskiego. Potwierdza to art. 12 ust. 2 odpowiedniej ustawy.
Po zakończeniu urlopu bezpłatnego sytuacja się zmienia. Pracownik może mieć prawo do zasiłku chorobowego. Dzieje się tak, gdy niezdolność do pracy wystąpiła po urlopie. Zasiłek chorobowy wypłacany jest za dni choroby. Muszą one przypadać po zakończeniu urlopu. Pamiętaj o okresie wyczekiwania na zasiłek. Wynosi on 30 dni.
„Podczas urlopu bezpłatnego pracownik nie ma prawa do zasiłku chorobowego, jeśli był niezdolny do pracy w tym okresie.”
„Zasiłek chorobowy nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy przypadające w czasie urlopu bezpłatnego (art. 12 ust. 2 ustawy o świadczeniach z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa).”
Urlop bezpłatny ma konkretne konsekwencje dla świadczeń:
| Świadczenie/Ubezpieczenie | Status podczas urlopu bezpłatnego |
|---|---|
| Wynagrodzenie | Nie przysługuje |
| Ubezpieczenia społeczne (emerytalne, rentowe, chorobowe, wypadkowe) | Brak (przy urlopie >= 1 miesiąc) |
| Ubezpieczenie zdrowotne | Utrata prawa po 30 dniach |
| Zasiłek chorobowy | Nie przysługuje za okres urlopu |
| Zasiłek opiekuńczy | Nie przysługuje za okres urlopu |
| Zasiłek macierzyński | Nie przysługuje za okres urlopu |
| Wliczanie do stażu pracy | Okres nie wlicza się |
Urlop bezpłatny a inna działalność
Podczas urlopu bezpłatnego możesz być aktywny zawodowo. Pracownik może prowadzić działalność gospodarczą. Taka działalność podlega obowiązkowym ubezpieczeniom. Zgłoszenia do ZUS zależą od rodzaju działalności. Zależą też od zawartej umowy.
Możesz zawierać umowy cywilnoprawne. Dotyczy to umów o dzieło lub zlecenia. Ich konsekwencje ubezpieczeniowe są różne. Zależą od Twojego statusu. Zależą też od innych tytułów do ubezpieczeń.
- Przed podjęciem działalności gospodarczej skonsultuj się z doradcą.
- Poznaj konsekwencje ubezpieczeniowe umów o dzieło/zlecenia.
Czy mogę prowadzić działalność gospodarczą na urlopie bezpłatnym?
Tak, możesz prowadzić działalność gospodarczą. Podlega ona jednak obowiązkowym ubezpieczeniom ZUS.
Procedury i dokumentacja
Udzielenie urlopu bezpłatnego wymaga formalności. Pracownik składa pisemny wniosek. Pracodawca może go udzielić lub odmówić. Nie musi uzasadniać odmowy. Pracodawca musi poinformować ZUS o przerwie. Służą do tego odpowiednie raporty.
Przy rozpoczęciu urlopu w trakcie miesiąca składany jest raport ZUS RCA i RSA. Jeśli urlop trwa cały miesiąc bez wypłaty, wystarczy raport RSA. Pracodawca zgłasza przerwy w ubezpieczeniach. Ma na to 7 dni. Urlop bezpłatny nie wymaga wyrejestrowania z ZUS. Pracodawca wyrejestrowuje pracownika po zakończeniu umowy.
- Zgłaszaj pracodawcy wszelkie zmiany statusu ubezpieczeniowego.
- Pracodawcy powinni dokładnie rozliczać składki ZUS.
- Pracodawcy informują pracowników o wpływie urlopu na zasiłki.
Firmy wykorzystują systemy informatyczne. Umożliwiają one zarządzanie kadrami i płacami. Służą do elektronicznego składania raportów ZUS. Przykłady to ZUS RSA, RCA, ZUA. Pomagają w rozliczaniu nieobecności pracowniczych.
Podstawa prawna
Zasady udzielania urlopu bezpłatnego reguluje prawo. Podstawowym aktem jest Kodeks pracy. Art. 174 KP określa warunki jego udzielania. Kwestie ubezpieczeń regulują odrębne ustawy. Dotyczą one ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych.
Prawo do świadczeń chorobowych reguluje specjalna ustawa. Jest to ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego. Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej dotyczy dostępu do NFZ. Znajomość tych przepisów jest kluczowa. Pomaga zrozumieć konsekwencje urlopu.
